رضایت آگاهانه بیمار (رضایت شخصی )
رضایت آگاهانه عبارت است از توافق آزادانه ( و ابطال پذیر ) فرد واجد صلاحیت ( بیمار ) مبنی بر مشارکت در تصمیم گیری درمانی ( یا تحقیقاتی ) بدنبال آگاهی از ماهیت ، هدف و الزامات آن با اعتقاد به تأثیر مشارکت در انتخاب مؤثرترین و مفیدترین روش درمانی .
رضایت یعنی موافقت با چیزی ، و قبل از اینکه یک پزشک یا پرستار بیمار را معاینه یا درمان نماید ، باید رضایت وی را جلب کند . به عبارت دیگر رضایت از نظر لغوی به معنی اعلام قبولی و خشنودی از انجام کار است .
نکات مهم در خصوص رضایت آگاهانه بیمار :
-فرد رضایت دهنده باید عاقل – بالغ – دارای صلاحیت حقوقی و قانونی باشد .
- در مواردی که بیمار نابالغ یا سفیه است باید از ولی یا قیم قانونی او اخذ رضایت شود
- در مواردی که جان بیمار در خطر است و سایر موارد اورژانسی مثلاً در خونریزی های شدید نیازی به اخذ رضایت نیست .
-اگر بیمار هوشیار نبود و اولیاء او در دسترس نیستند و وقت کافی برای یافتن ایشان نیست ، باید مراتب به اطلاع مقامات قضایی برسد و مجوز اقدامات درمانی اخذ شود .
- اگر جان بیمار در خطر است و بستگان حاضر به انجام اقدام تشخیصی یا درمانی نیستند باید با مقام قضایی مشورت و با اخذ مجوز اقدامات لازم صورت گیرد .
- گاهی رضایت یک فرد به تنهایی کافی نیست ، مثل بستن لوله ها یا سقط جنین که رضایت زن و شوهر هر در لازم است .
رضایت و برائت :
این مقوله از دو جنبه « رضایت » و « برائت » تشکیل شده است . در کشور ما پزشکان بیشتر به گرفتن « رضایت » بسنده می کنند و در نتیجه دچار مشکلاتی که ناشی از عدم گرفتن « برائت » است ، می شوند . زیرا گرفتن « رضایت » ممکن است مسئولیت کیفری را منتفی سازد ولی اگر « برائت » حاصل نشود می تواند منجر به بروز مسئولیت مدنی شود .
تعریف رضایت :
« عبارت است از کسب اجازه از بیمار یا اولیا یا سرپرستان یا نمایندگان قانونی وی در جهت درمان بیماری او اعم از درمان طبی یا جراحی و ... » .
تعریف برائت :
« آگاهی دادن به بیمار یا اولیا یا سرپرستان یا نمایندگان قانونی بیمار نسبت به نوع بیماری و نحوه درمان و خطرات و عوارض درمان بیماری و تبری جستن پزشک از خطرات و عوارض احتمالی درمان » .
شرایط برائت دهنده :
برای اینکه برائت حاصل شده از نظر قانون مورد قبول بوده و در دادگاه پذیرفته شده باشد ، لازم است برائت دهنده شرایط زیر را دارا باشد :
1- اهلیت قانونی داشته باشد یعنی به سن بلوغ رسیده باشد و از قوه عقل نیز برخوردار باشد که در غیر اینصورت ، نیاز به قیم با شرایط قانونی آن دارد .
2- برائت از روی آگاهی و آزادانه صورت گیرد .
3- زمان برائت باید قبل از اقدام درمانی یا جراحی توسط پزشک باشد .
البته باید توجه داشت که پزشک موظف به رعایت قوانین و مقررات دولتی و شغلی و پرهیز از بی احتیاطی و بی مبالاتی است و صرف گرفتن رضایت و برائت به عنوان یک سند تا زمانی معتبر است که رضایت بیمار جلب و رعایت موازین علمی و فنی و نظامات دولتی شده باشد .
ترخیص با رضایت شخصی : ( Discharge Against Medical Advice)
تعریف :انتخاب بیمار برای خروج از بیمارستان قبل از اینکه پزشک معالج ، بیمار را مرخص اعلام کند را ، ترخیص با رضایت شخصی می گویند .
بیمارانی که بیمارستان را با رضایت شخصی ترک می کنند 8/. – 2/2 درصد از ترخیص ها را در بیمارستان های مراقبت کننده بیماری های حاد تشکیل می دهند .
در بیمارستان هایی که شرایط نامساعدی دارند حدود 6% از کل بیماران پذیرش شده و 13% از بیماران مبتلا به ایدز با رضایت شخصی بیمارستان را ترک می کنند .
ریسک فاکتورهای شناخته شده برای ترخیص با رضایت شخصی :
جنس مرد
وضعیت اقتصادی اجتماعی پایین
سن جوان
نداشتن بیمه
سوء مصرف مواد
نداشتن یک پزشک خانواده
سابقه ترخیص با رضایت شخصی قبلی
نژاد سیاه
مسائل مالی و داشتن بیمار در خانواده بیماران ایدزی
احساس بهبودی بیمار ( یکی از دلایل شایع است )
عدم پوشش بیمه بیمار